Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadislerinde " Bana zekat ver" diyen birisine söyle buyurmustu: "Yüce Allah zekatin verilecegi yerler hususunda ne bir peygamberin, ne de bir baskasinin hükmüne razi olmayarak, onunla ilgili hükmü kendisi verirOn sekiz sinifa taksim ettiEger o sekiz sinifin içinde isen sana hakkini veririm" ( Ebu Davud, Zekat:24 ; Müsned,4:169 )
Evet, zekati farz kilan Cenab-i Hakk onun nereye verilecegini de kendisi tayin etmistir: "Sadakalar (zekâtlar) Allah'tan bir farz olarak ancak, yoksullara, düskünlere, (zekât toplayan) memurlara, gönülleri (Islâm'a) isindirilacak olanlara, (hürriyetlerini satin almaya çalisan) kölelere, borçlulara, Allah yolunda çalisip cihad edenlere, yolcuya mahsustur Allah pek iyi bilendir, hikmet sahibidir" ( Tevbe Suresi,60Ayet )
Bu ayette geçen sekiz sinifi söyle açiklayabiliriz:
1,2 Fakirler ve miskinler: Hanefilere göre fakir, nisap miktari mala sahip olmayan kimsedir Miskin ise hiçbir seyi olmayan kimsedirBuna göre miskin, fakirden daha muhtaçdir Safiilere göre ise, fakir hiçbir mal ve kazanci olmayan kimsedirMiskin de, mali veya kazanci olup da geçimine kafi gelmeyen,yani gideri gelirinden fazla olan kimsedirBuna göre fakir miskinden daha muhtaçdir
Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) de bir hadislerinde miskinle ilgili olarak söyle buyurmustur: "Miskin, bir iki hurma veya bir iki lokma ile geri çevrilen degildirAsil miskin, insanlardan bir sey istemedigi için onlar tarafindan durumu bilinmeyen, bu sebeple kendisine bir yardimin yapilmadigi kkimsedir" ( Ebu Davud, Zekat:24 ; Buhari,Zekat:53 ; Müslim, Zekat:101 )
3 Zekat Memurlari: Zekat mallarinin toplanmasi, korunmasi, hesaplarinin tutulmasi ve layik olanlara dagitilmasi için devlet baskani veya yetkili kildigi kimse tarafindan görevlendirilen kisidirBu, çalisma karsiliginda alinan bir ücret oldugundan, zekat memurunun zengin olmasi zekattan hisse almasina engel degildir
4 Müellefe-i kulub: Müellef-i kulub, gönülleri Islama isindirilanlar demektirBunlardan bazilari yeni Müslüman olmus inançlari zayif olan kimselerdir Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) Islama isinmalari ve Müslümanlara zarar vermemeleri için onlara zekattan pay vermistirMesela Uyeyne bin Hisn ile Akra bin Habis, Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) 'nin bu gaye ile hisse verdigi kimselerdendi
Fakat Hz Ebu Bekir ve Hz Ömer (ranhüm) müellefe-i kuluba zekat vermemislerdir HzÖmer(ra), zekattan hisse isteyen Uyeyne bin Hisn ve Akra bin Habis'e "Resulullah (sav) kalplerinizi Islama isindirmak için size hisse veriyorduArtik Allah, dinin güçlendirmistirMüslüman kalmaya devam ederseniz ne ala, aksi takdirde bizimle sizin aranizda kiliç vardir" demistir
Hanefiler, müellefe-i kuluba zekat verilmeyecegi görüsündedirAlimlerin çogunluguna göre ise, müellefe-i kuluba ihtiyaç aninda günümüzde de zekat verilebilirSafiilere göre kafir olanlara zekat verilmez
5 Köleler: Efendisiyle hürriyetine kavusmak üzere anlasan küleler de, kendilerine zekat
verilmesi gereken gruplardan birisidirBu da dinimizin insanlarin kölelikten kurtulmasi için gösterdigi gayretlerden birisidir
6 Borçlular: Hanefilere göre borçlu, borcu olan ve borcundan baska nisap miktari mala
sahip olmayan kimsedirSafiiler ve diger mezhep imamlari da borçluyu, kendisi için borçlanan kimse ve toplumun menfaati için borçlanan kimse diye iki kisma ayirmislardir
7 Allah yolunda cihat edenler: Allah'in dinini ve dince mukaddes tanina seyleri korumak,
Allah'in ismini yüceltmek için mücadele eden kimselerdirBunu sadece maddi cihad olarak anlamamak gerekirManevi cihad edenlere de zekat verilir
8 Yolcular: Parasizlik sebebiyle yolda kalmis olanlardirMemleketlerinde zengin olsalar
dahi böylelerine zekat verilir
Bir zekat sekiz sinifa mi taksim edilecek?
Hanefilere ve alimlerin çogunluguna göre zekatin sekiz siniftan sadece birisine verilmesi caizdir Safiilere göre ise, zekatin sekiz sinifa taksim edilmesi gerekirBu mezhebe göre zekatin her siniftan en az üçüne verilmesi tarzindaki taksim caiz degildirZamanimizda sekiz siniftan ancak genel olarak dördünü bulmak mümkündürBunlar; fakirler, miskinler, borçlular ve yolculardir
Zekatin tamami bir kisiye verilebilir mi?
Hanefi ve Safiilere göre fakir ve miskinlere ihtiyaçlarini karsilayacak kadar zekat vermek caizdirHanefilere göre , eger zekat ayri ayri kimselere verildigi takdirde çok küçük parçalara ayrilacaksa, tamamini bir kisiye vermek daha uygundur Mesela evlenmek için borca giren bir fakire, ihtiyacini karsilayacak kadar zekat toptan verilebilirBir kimseye nisap miktari veya nisap miktarindan fazla zekat vermek caiz ise de, böyle yapmak kerahatten uzak degildirAncak borçlu olan birisine hem borcunu ödeyecek, hem de elinde bir miktar para kalacak sekilde zekat verilebilir
Kari ile koca birbirlerine zekat verebilir mi?
Zengin bir koca fakir olan hanimina zekat veremez Çünkü kadinin geçimi zaten kocasinin üzerinedir Imam-i azam'a göre bir kadin da fakir olan kocasina zekat veremez Imam Ebu Yusuf, Imam Muhammed, Imam Safii ve Imam Malik'e göre ise, zengin bir kadin fakir olan kocasina zekat verebilir Kayinpeder ve kayinvalide fakir olan damadina zekat verebilecegi gibi, zengin olan damat da fakir olan kayinpederine ve kayinvalidesine zekat verebilir
Amcaya, kardese, dayiya,hala ve teyzeye zekat verilebilir mi?
Fakir olan amca, kardes,dayi, hala ve teyzeye zekat verilebilir Hatta bu daha efdaldirBir hadis-i serifte "Fakirlere verilen sadaka bir sadakadir, akrabaya verilen sadaka iki sadakadir Biri sadaka, digeri akrabaya iyilik " buyurularak bunun önemine dikkat çekilmistir
Zengin zekat malindan yiyebilir mi?
Zengine zekat almak helal olmamakla beraber, zengin birisi bir fakire verilen zekattan yiyebilir"Zengine zekat helel degildir buyuran Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) fakire verilen zekatin hediye edilmesi durumunda, zengine onu almasinin caiz oldugunu bildirmistir ( Ebu Davud, Zekat:26 ; Müsned, 3:97)
Bir defasinda Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav)'ne HzAise (ranha) 'nin azadli kölesi Berire'ye sadaka olarak verilen bir et getirilmistir Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) onun nereden geldigini sordu "Berire'ye verilen sadaka" cevabini verdilerResullulah ( sav), "Bu onun için sadaka,bizim için hediyedir " buyurarak o etten yedi Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav), bu sözüyle Berire'ye sadaka olarak verilen etin artik onun mali oldugunu, vasfinin degistigini, kendileri için bir sadaka degil, Berire' nin ikrami oldugunu ifade etmislerdir (Buhari, Zekat:61 ; Ebu Davud, Zekat:30 ; Müslim, Zekat:170 )
Islami hizmetlere zekat verilir mi?
Ayet-i kerimede geçen ve "Allah yolunda harcanma" olarak tercüme edilen "fi sebilillah" ifadesi, mutlak ve umuni olarak zikredilmistirBu tabir bazi fikih kitaplarimizda her ne kadar silahla cihada katilan gazilere ve yolda kalan hacilara tahsis edilmisde de ,tefsirlerde ve güvenilir fikih kitaplarimizda meseke daha genis olarak ele alinmistirMesela Hanefi mezhebi alimlerinden Imam Kasani, Bedaiu's-Sanai isimli meshur eserinde bulunan ilgili olarak söyle der: "Allah yolunda olanlardan maksat, Allah'a yaklastiran herseydirEger ihtiyaç varsa bu manaya, Allah'a itaat yolunda çalisan herkes ile bütün hayir yollari girer"
"Fi sebilillah tabiri umumidir" diyen Fahreddin Razi, bu tabiri söyle açiklar"Fi sebilillah tabiri sadece gazilere mahsus degildir Zekat bütün hayir yollarina verilebilir Ölülerin techiz ve tekfini, kale ve cami yapimi da bu tabirin içine girer" ( Tefsir-i Kebir, 16:113 )
Elmalili Hamdi Yazir da, zekatin mücahidlere cihat malzemesi alinmak üzere sarfedilebilecegini söyler (Hak Dini Kur'an Dili, 4:2581 )Eskiden cihad kiliçla, kalkanla,topla tüfekle yapiliyorduSimdi ide genelde cihad gazeteyle, dergiyle , kasetle ,web üzerinden yapiliyorBunlar düsmana atilan birer bomba hüviyetini tasirDolayisiyla bir Müslüman Islama layikiyla hizmet ettigine, bu yolla dinsizlerle, inkarcilarla cihat ettigine inandigi müesseselere zekat verebilir
Sonuç olarak, zekat Islam'in gönüllerde yayilmasi ve din düsmanlarinin tahribatini önlemek için Allah yolunda faaliyet gösteren hizmet kuruluslarina da verilirGünümüzde böyle hizmet kuruluslarina zekat vermek daha da ehemmiyet kazanmistirKaldi ki bu da bir cihaddir Nitekim Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadislerinde "Müsriklere karsi malinizla, caninizla ve dilinizle cihat edin" ( Müsned, 3:13,16 : Ebu Davud, Chad 5,38 ) buyurmuslardir Bugün din düsmanlariyla yapilan en tesirli cihad gazete,dergi,web, kitap, radyo ve televizyon yoluyla yapilmaktadir
Gayesi Islama hizmet olmayan kurum ve kuruluslara yardim yapilsa da zekat verilemeyecegi gerçegi hatirdan uzak tutulmamalidir
Zekat nerelere ve kimlere verilmez?
Zekat verilecek kimseler ve yerler belli oldugu gibi, zekat verilmeyecek kimseler de bellidir Su kimselere de zekat verilmez
Müslüman olmayan birine zekat verilmez
Nisap miktari mala sahip olan kimseye zekat verilmez
Anneye, babaya, dede ve nineye, onlarin anne ve babasina zekat verilmeyecegi gibi; kendi çocuklarina, torunlarina, torunlarinin çocuklarina ve daha asagisina da zekat vermek caiz degildir
Safii mezhebinde ise bu sayilanlar birbirlerine sadece borçlu iseler borçlarinin ödenmesi için zekat verebilirlerAksi halde veremezler
Bos gezen ve çalismayan kimseye nisap miktari mala sahip olmadiginda zekat vermek Hanefi mezhebine göre caizse de, zekat vermek uygun olmaz
Zekat ehil, yani layik olan kimseye verilmelidir Bunun için de arastirma yapilmalidir Ve alinan zekat maksada uygun tarzda kullanilmalidirMesela zekat alan fakirin bunu sefahete ve gayr-i mesru yollara degil, zaruri ihtiyaçlarina harcamasi gerekirBorçlu da zekati borcuna sarfetmelidir
Islam'in aleyhine çalisan kisi ve kuruluslara zekat verilmez
Perş. Eyl. 11, 2008 8:09 am